Κυρία Πρόεδρε, αγαπητές μητέρες, χρόνια μας πολλά και ευτυχισμένα.
Νοιώθω ιδιαίτερη τιμή να απευθύνομαι σ’ ένα τόσο εκλεκτό ακροατήριο, των κυριών του Λυκείου των Ελληνίδων Θεσσαλονίκης (ΛΕΘ), αλλά και μεγάλη συγκίνηση , διότι σ’ αυτήν την αίθουσα έμαθα τα πρώτα βήματα ελληνικών χορών, όταν μαθήτρια είχα επιλεγεί για το χορευτικό τμήμα από την αείμνηστη γυμνάστρια μου στο Γ Γυμνάσιο Θηλέων Μαρία Παπακώστα, που δίδασκε ελληνικούς χορούς την εποχή εκείνη.
Θέλω να ευχαριστήσω και να συγχαρώ την Πρόεδρο κ. Σπυροπούλου για τις δραστηριότητες του ΛΕΘ που έχει αναπτύξει μαζί με τη Γ. Γραμματέα κα Τσιότρα και επιπλέον να τονίσω ότι χάρη στις προσπάθειές τους δημιουργήθηκε το Σωματείο των Φίλων του ΛΕΘ , που έχω την τιμή να είμαι μέλος του Διοικητικού του Συμβουλίου.
Το θέμα που θα συζητήσουμε σχετίζεται με τη σημερινή παγκόσμια ημέρα του εορτασμού της μητέρας, μια γιορτή που καθιερώθηκε ως τέτοια από τον ΟΗΕ, δηλαδή από τα κράτη μέλη του Οργανισμού σε μια προσπάθεια να προστατεύσουν τη μητρότητα και κατ’ επέκταση και το παιδί. Ο ΟΗΕ, που δημιουργήθηκε το 1945, έθεσε ως πρωταρχική προτεραιότητα την προστασία της γυναίκας ,δημιουργώντας από το 1946 την Επιτροπή για το καθεστώς της Γυναίκας. Το 1948 η Γεν. Συνέλευση του ΟΗΕ υιοθέτησε την Οικουμενική Διακήρυξη Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΟΔΔΑ), μια σημαντική διεθνή πράξη , που την επεξεργάστηκε επιτροπή πρόεδρος της οποίας ήταν η Ελινορ Ρούσβελτ. Αυτή η Διακήρυξη αναφέρει στο άρθρο 25,2 τα ακόλουθα,
«Η μητρότητα και η παιδική ηλικία έχουν δικαίωμα ειδικής μέριμνας και περίθαλψης. Όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα αν είναι νόμιμα ή εξώγαμα απολαμβάνουν την ίδια κοινωνική προστασία. Αυτή είναι η δέσμευση που αναλαμβάνουν τα κράτη μέλη του ΟΗΕ, να βρουν τρόπους για την καλλίτερη δυνατή υλοποίηση της προστασίας της μητρότητας.
Μερικά χρόνια αργότερα, το 1966, η Γεν Συνέλευση του ΟΗΕ υιοθέτησε δυο σημαντικές διεθνείς πράξεις που μαζί με την ΟΔΔΑ θεωρούνται ότι αποτελούν τη βίβλο των δικαιωμάτων του ανθρώπου στον κόσμο. Πρόκειται για το Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά δικαιώματα και το αντίστοιχο για τα Οικονομικά Κοινωνικά και Πολιτιστικά δικαιώματα.
Και τα δυο προστατεύουν τα δικαιώματα της μητέρας. Το πρώτο ενδεικτικά αναφέρει:
«Η θανατική ποινή δεν επιβάλλεται για εγκλήματα που διαπράχθηκαν από πρόσωπα κάτω των 18 ετών και δεν εκτελείται όσον αφορά τις εγκύους.» (άρθρο 6,5)
Η διάταξη αυτή επαναλαμβάνεται για τα παιδιά κυρίως και στη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα του παιδιού ,που υιοθετήθηκε το 1989. Όσον για τις έγκυες γυναίκες δίδεται ένα ακόμη χρονικό περιθώριο για την περίοδο του θηλασμού του νεογέννητου, σ’ όσες χώρες εξακολουθούν να επιβάλλουν την θανατική ποινή, διότι αυτή έχει καταργηθεί σε παγκόσμιο επίπεδο με το Πρωτόκολλο που συνοδεύει το πρώτο Σύμφωνο, αλλά δεσμεύει τα κράτη μέρη που το έχουν κυρώσει. Η χώρα μας και όλες οι ευρωπαϊκές χώρες το έχουν κυρώσει, όχι όμως και χώρες όπως η Κίνα, ΗΠΑ, Ιράν και δεν έχουν συμμορφωθεί με τη διεθνή αυτή επιταγή. Ένα δεύτερο Πρωτόκολλο στο Σύμφωνο αυτό, δίνει τη δυνατότητα στα κράτη μέρη που το έχουν κυρώσει, να επιτρέπουν στους πολίτες τους να στρέφονται εναντίον τους όταν παραβιάζονται τα δικαιώματά τους. Η διαδικασία αυτή γνωστή ως «ατομική αναφορά» εφαρμόζεται όταν το άτομο εξαντλήσει τα εσωτερικά ένδικα μέσα, δηλαδή όλους τους βαθμούς δικαιοδοσίας στο εσωτερικό της χώρας.
Η δεκαετία 1969-79 ήταν αφιερωμένη από τον ΟΗΕ στη γυναίκα και φυσικά και στη γυναίκα – μητέρα.
Η Σύμβαση που υιοθετήθηκε το 1979 γνωστή ως Σύμβαση για την εξάλειψη των διακρίσεων κατά των γυναικών ( CEDAW ),περιλαμβάνει δύο διατάξεις για την προστασία της μητρότητας.
Η πρώτη απαγορεύει επί ποινή κυρώσεων την απόλυση για λόγους εγκυμοσύνης ή οικογενειακής κατάστασης. Κι επιβάλει στα κράτη μέρη να καταβάλουν μισθό για τις άδειες εγκυμοσύνης και να προστατεύουν τις εγκύους κατά εργασία που αποδεικνύεται βλαβερή. (άρθρο 11,2).
Η δεύτερη καλεί τα κράτη να παρέχουν στις μέλλουσες μητέρες κατά την εγκυμοσύνη, τον τοκετό και μετά τον τοκετό υπηρεσίες και εν ανάγκη δωρεάν, καθώς και κατάλληλη διατροφή κατά την εγκυμοσύνη και τον θηλασμό (άρθρο 12,2).
Η Σύμβαση αυτή συνοδεύεται κι από ένα Πρωτόκολλο που για τα κράτη που το κύρωσαν όπως η χώρας μας, παρέχει τη δυνατότητα στις γυναίκες, στις μητέρες, σε περίπτωση παραβίασης των δικαιωμάτων αυτών να στραφούν κατά της χώρας τους , ενώπιον μιας Επιτροπής και να ζητήσουν την καταδίκη της για τη μη εφαρμογή των ανωτέρω διατάξεων. Και σε αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να προηγηθεί η εξάντληση όλων των εσωτερικών ενδίκων μέσων.
Μια πρόσφατη απόφαση της Επιτροπής κατά της Ουγγαρίας δικαίωσε μια μητέρα που προσέφυγε ενώπιον της διότι ο σύζυγος την κακομεταχειριζόταν και της ζητούσε να φύγει από το διαμέρισμα με τα παιδιά της, στο οποίο διαμέρισμα είχε τη μισή ιδιοκτησία. Ενώ τα δικαστήρια της Ουγγαρίας δικαίωσαν τον πατέρα, η Επιτροπή ζήτησε από το Κράτος να προστατεύσει τη μητέρα και τα παιδιά, να παραμείνουν στο σπίτι και υποχρέωσε την Ουγγαρία να αποζημιώσει τη μητέρα για τα έξοδα και την ψυχική οδύνη.
Στο παγκόσμιο πάντα επίπεδο, ένας άλλος διεθνής Οργανισμός η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας έχει υιοθετήσει ήδη από το 1952 τη Σύμβαση 103 για την προστασία της μητρότητας που αναθεωρήθηκε το 2000, και αναφέρεται διεξοδικά στην προστασία της μητρότητας, για τις μητέρες γυναίκες που εργάζονται σε βιομηχανικές επιχειρήσεις, σε εργασίες μη βιομηχανικές, σε γεωργικές και σ’ αυτές που εργάζονται «κατοίκων» με αμοιβή.
Σε περιφερειακό επίπεδο, όλες οι διεθνείς πράξεις προστατεύουν τη μητρότητα, θα σταθώ όμως στην Ευρώπη στην οποία ανήκουμε και στη σημαντικότερη σύμβαση στον τομέα της προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και Θεμελιωδών Ελευθεριών (ΕΣΔΑ),που υιοθετήθηκε το 1950 και προβλέπει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, οι αποφάσεις του οποίου είναι δεσμευτικές για τα κράτη μέρη της ΕΣΔΑ.
Οι υποθέσεις ,ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σχετικά με τη μητρότητα, είναι περιορισμένες και σχετίζονται κυρίως με το ζήτημα της άμβλωσης.
Στην πρώτη υπόθεση δυο Γερμανίδες προσέφυγαν κατά της Γερμανίας λόγω της απαγορευτικής νομοθεσίας να προβούν σε άμβλωση μετά τη 12η εβδομάδα κύησης. Η νομοθεσία επέτρεπε κατ’ εξαίρεση τη διακοπή της κύησης για λόγους που σχετίζονται με την προστασία της υγείας της μητέρας και αυτό επικαλέστηκαν οι δυο Γερμανίδες, κερδίζοντας την υπόθεση . Η δεύτερη αφορούσε βρετανό πατέρα που προσέφυγε κατά του Ην. Βασιλείου, διότι δεν επιθυμούσε τη διακοπή της κύησης της συζύγου του, η οποία ωστόσο κρίθηκε αναγκαία για λόγους υγείας.
Και στις δυο περιπτώσεις το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ασχολήθηκε αποκλειστικά με τη ζωή της εγκύου γυναίκας και τόνισε ότι εάν διατρέχει κίνδυνο από την εγκυμοσύνη τότε η άμβλωση πρέπει να θεωρηθεί επιβεβλημένη.Δεν ασχολήθηκε με το έμβρυο, μια κι η ζωή του εμβρύου είναι πλήρως συνδεδεμένη με αυτή της εγκύου γυναίκας. Επιπλέον αναλύοντας τον όρο «το δικαίωμα εκάστου προσώπου στη ζωή» έκρινε ότι ο όρος έκαστος αφορά πρόσωπα που έχουν γεννηθεί και δεν εφαρμόζεται στο έμβρυο.
Ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης του 1961 προστατεύει το δικαίωμα των εργαζόμενων γυναικών (άρθρο 8) και ζητά από τα κράτη μέρη πλήρη εξασφάλιση στις γυναίκες πριν και μετά τον τοκετό, ανάπαυση συνολικής διάρκειας 12 εβδομάδων με αποδοχές και κατάλληλες κοινωνικές παροχές. Ζητά από τα κράτη να κρίνεται παράνομη η απόλυση ενώ διαρκεί η άδειά της λόγω μητρότητας και να εξασφαλίζουν στις μητέρες που θηλάζουν τα παιδιά τους παύσεις εργασίας αρκετές για τον σκοπό αυτό. Σ’ ένα άλλο άρθρο τονίζει την υποχρέωση των κρατών να εξασφαλίζουν αποτελεσματικά το δικαίωμα της μητέρας και του παιδιού για κοινωνική και οικονομική προστασία να συστήνουν και να διατηρούν κατάλληλα ιδρύματα και υπηρεσίες για τον σκοπό αυτό. Τέλος, τονίζεται ότι η προστασία της γυναίκας ιδιαίτερα κατά την εγκυμοσύνη, τον τοκετό και τη λοχεία δεν θεωρούνται ότι συνιστούν διάκριση στον τομέα της απασχόλησης.
Ο Χάρτης θεμελιωδών δικαιωμάτων της ΕΕ αναφέρει (άρθρο 33) την προστασία από την απόλυση για λόγους που συνδέονται με τη μητρότητα, το δικαίωμα της αμειβόμενης άδειας μητρότητας και γονικής άδειας μετά τη γέννηση ή την υιοθεσία παιδιού.
Επίσης ,προβλέπεται πρόσβαση στις παροχές κοινωνικής ασφάλειας και στις κοινωνικές υπηρεσίες που εξασφαλίζουν προστασία σε περιπτώσεις όπως η μητρότητα.
Τέλος, πολλές είναι και οι οδηγίες της ΕΕ προς την καθιέρωση της προστασίας της εργαζόμενης μητέρας.
Στηριζόμενη σε αυτές τις διατάξεις και επιταγές η εθνική νομοθεσία προσαρμόζεται και προστατεύει τη μητρότητα στο εσωτερικό της χώρας ( το άρθρο 21 του Συντάγματος του 1975 αναφέρει ότι η μητρότητα και η παιδική ηλικία τελούν υπό την προστασία του κράτους)
Η Διεθνής Κοινότητα υιοθετεί και επιβάλει κανόνες προστασίας στον τομέα των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Τα κράτη οφείλουν να κυρώσουν τις συμβάσεις κι να εναρμονίσουν την εσωτερική τους νομοθεσία με τις επιταγές των διεθνών πράξεων. Στον τομέα της μητρότητας και της προστασίας της γυναίκας ,η χώρα μας καταβάλει θετική προσπάθεια με καλά αποτελέσματα. Αν όλα τα κράτη πράξουν το ίδιο ,τότε μπορούμε να ελπίζουμε ότι οι μητέρες όλων των κρατών και τα παιδιά τους θα απολαμβάνουν τα δικαιώματα τους και θα ζούνε σ’ ένα ειρηνικό και ευτυχισμένο κόσμο.
